duurzaamheid & circulaire economie
Sociaal ondernemen vraagt om social end-ups

Op de vraag wat sociaal ondernemerschap is, is geen eenduidig antwoord te geven. Maar feit is, dat de term een bepaald type ondernemingen onderscheidt van alle andere. Daar horen dus ook onderscheidende businessmodellen bij. En vanwege de impact die een sociale onderneming wil maken, zou dat een model moeten zijn wat zich nou juist níet richt op continuïteit. Het alternatief: de social end-up: de onderneming die zichzelf zo snel mogelijk overbodig maakt.

Over wat sociaal ondernemerschap precies is, wordt nog veel discussie gevoerd. Vraag het tien willekeurig gekozen sociaal ondernemers en je krijgt tien verschillende definities. Zowel over het ‘sociale’ als het ‘ondernemende’ verschillen de meningen. Kan een not-for-profit organisatie ondernemend zijn? En bestaan er eigenlijk ondernemingen die niet sociaal zijn? Maar feit is dat je, door een onderneming een sociale onderneming te noemen, je hem daarmee onderscheidt van andere ondernemingen. Het is daarom zinvol om je af te vragen, wat de onderscheidende kenmerken zijn van een sociale onderneming.

Werkdefinitie

De Sociaal Economische Raad gebruikt als werkdefinitie: ‘Sociale ondernemingen zijn zelfstandige ondernemingen die een product of dienst leveren en primair en expliciet een maatschappelijk doel nastreven, dat wil zeggen een maatschappelijk probleem willen oplossen.’ Omdat deze definitie aansluit bij de Europese definitie én breed gedeeld wordt door aanwezigen bij de werkconferentie die de SER over sociaal ondernemerschap organiseerde, zal ik in dit artikel deze definitie hanteren.

Maatschappelijke missie voorop

Wat is het onderscheidende kenmerk van een sociale onderneming in deze definitie? In ieder geval niet het feit dat sociale ondernemingen zelfstandig zijn. Het onderscheidende kenmerk is ook niet het leveren van een product of dienst – want welke onderneming doet dat niet? Zoals wel vaker zit het venijn in de staart, en in dit geval in de bijzin: dat wil zeggen een maatschappelijk probleem willen oplossen.

Businessmodellen

Voor het daadwerkelijk oplossen van een maatschappelijk probleem is een businessmodel nodig wat hierop is ingericht. Er bestaan bijna net zoveel businessmodellen als ondernemingen. Toch zijn er een aantal principes te herkennen die in veel businessmodellen terugkomen. Vaak zijn deze namelijk gericht op het maken van financiële winst, gericht op groei door het vergroten van het marktaandeel en gericht op het voortbestaan van de eigen onderneming.

Nieuwe alternatieven

Juist omdat sociale ondernemingen een maatschappelijk probleem willen oplossen, voldoet een dergelijk ‘oud’ businessmodel niet. Een verdienmodel is net zo belangrijk voor een sociale onderneming, maar de winst voor de samenleving staat voorop. Schaalvergroting voor sociaal ondernemers bestaat er vaak niet uit dat zij zelf groeien, maar dat zij anderen inspireren om – samen met hen – te werken aan de oplossing van het maatschappelijk probleem. En het allerbelangrijkste: als de missie volbracht is – en het oorspronkelijke probleem dus is opgelost – dan kan (moet?) de onderneming opdoeken, omdat zijn bestaansgrond daarmee is weggevallen.

Social end-up

Voor het oplossen van een maatschappelijk probleem is een businessmodel nodig gericht op het maken van winst voor de samenleving (‘impact’), gericht op het vergroten van deze impact door het inspireren van anderen om hetzelfde te gaan doen en gericht op het zo snel mogelijk beëindigen van de onderneming. Vooral dat laatste klinkt misschien gek. Maar het stoppen van de onderneming betekent, in dit geval, dat het maatschappelijke probleem waar deze voor is opgericht, niet meer bestaat. Denk dus niet langer in start-ups, maar in social end-ups: sociale ondernemingen die in relatief korte tijd in staat zijn om op een vernieuwende manier een maatschappelijk probleem aan te pakken, daarmee anderen te inspireren en zichzelf zo snel mogelijk overbodig te maken.

Wil jij ook werken aan betekenisvol werk? Lees meer over onze trainingsprogramma’s in sociaal ondernemen. Ben jij al een social entrepreneur en wil je nieuwe stappen zetten? Meld je dan aan als impactproject bij Starters4Communities.

partners

in het kort

Starters4Communities gelooft dat bottom-up impact ondernemerschap de wereld op duurzame wijze kan veranderen. Met onze trainingen en community zijn wij dé springplank voor veranderaars die mee willen bouwen. Doordat deelnemers helpen om het concept, verdienmodel en bereik van impact projecten te versterken, zorgen we direct voor meer impact!

Wij zijn aangesloten bij Social Enterprise NL, opgenomen in het register van Code Sociale Ondernemingen en ontwikkelen al sinds 2013 erkende programma’s.